Zezem: Remanenty 2020

O tym, że trener jest jak każdy widzi.

Trener Legii Aleksandar Vuković został wybrany trenerem sezonu 2019/2020 w Ekstraklasie. Był to wyraz uznania za zdobycie z prowadzoną przez niego drużyną tytułu mistrza Polski. Nie jest to jednoznacznie z określeniem Vukovicia najlepszym trenerem.

I w tym miejscu powinniśmy na moment przemyśleć co określenie „dobry trener” znaczy. Na pewno takim głównym wyróżnikiem powinno być to jakie wyniki osiąga trenowana przez niego drużyna. Lecz to nie wystarcza, bowiem jak wiemy z literatury przedmiotu i ze statystyk, wyniki drużyn w zdecydowanej większości są pochodną stanu finansów klubów. Bogatsi wygrywają, biedniejsi przegrywają. Nie miejsce tu na szczegółowe rozważania i statystyki, więc odsyłam do książki pt „Futbonomia”. Jednocześnie jednak mamy do czynienia z faktami świadczącymi o tym, że niektórzy osiągają wyniki powyżej, a inni poniżej możliwości drużyn. W tym momencie możemy sformułować tezę, że trener tym większy ma wpływa na wyniki drużyny, im ma lepszy warsztat i im ma korzystniejsze cechy osobowościowe. To jaki trener ma warsztat możemy poznać po tym czy jego gracze czynią postępy oraz po stylu gry zespołu, szczególnie po organizacji gry. W naszej lidze patrząc pod tym kątem chyba korzystniej od Vukovicia wypadają tacy trenerzy jak: Fornalik, Probierz, Brosz, Stokowiec, Lavicka, Runjaić, Sevela i Papszun. Na poziomie naszego trenera sytuuje się Żuraw. Sama taka konstatacja nie jest jednak równoznaczna ze stwierdzeniem, że wymienieni trenerzy osiągnęliby taki sam wynik jak Vuković. Bowiem obok fachowości równie ważnym czynnikiem, często przesądzającym o powodzeniu, jest osobowość trenera. W piłce, nie tylko naszej, uczy się trenerów zawodu jako swego rodzaju rzemiosła, natomiast nie szkoli ich się w sztuce zarządzania zespołami ludzkimi. Ten brak jedni nadrabiają pozytywnymi cechami charakteru, a innym te cechy utrudniają odnoszenie sukcesów. Niewątpliwie ogromną zaletą Vukovicia jest jego osobowość. Bardzo wielu zawodników podkreśla, że u trenera najbardziej cenią uczciwość, sprawiedliwość, rozwagę, szczerość i zdrowy rozsądek. Vuković te przymioty posiada, więc ogólnie można rzec, że jest to porządny i przyzwoity człowiek. Może jeszcze nie ma wysokiego autorytetu, bowiem ten osiąga się po wielu latach, ale na pewno cieszy się  szacunkiem, który powoduje, że zawodnicy chcą niejako grać dla niego. Osobiście byłem sceptyczny wobec Vukovicia, gdyż uważałem, że w Legi trener powinien nie się uczyć, ale uczyć innych, choć nigdy nie kwestionowałem jego powołania, ani nie nawoływałem do jego zwolnienia. Do Vukovicia przekonał mnie Artur Jędrzejczyk, który podczas jesiennego kryzysu opowiedział się zdecydowanie w imieniu zawodników za trenerem, twierdząc że zrobią oni wszystko co w ich mocy, aby trener z nimi pozostał. A sam Vuković, patrząc  na wyniki poczynił ogromny postęp. Po sukcesie Vuković pokazuje inne oblicze, jest bardziej pewny siebie, mówi zdaniami nie wątpiąco-pytającymi, ale oznajmującymi oraz wykazuje realizm. Nie bredzi o jakichś niebotycznych sukcesach w Europie, ale przedstawia klarowny obraz ograniczeń zespołu i konieczności jego wzmocnień. Niektórzy posądzą Vukovicia o asekurację, wręcz o usprawiedliwianie prawdopodobnej porażki. Nic z tych rzeczy. On w odróżnieniu od wielu ma samoświadomość swoich braków  i dąży do ich wyeliminowania, ale też ma rozeznanie w sile własnej drużyny w odniesieniu do rywali i wie,że rzucanie się z motyką na słońce oznaką rzetelnej oceny możliwości nie jest. Mówiąc wprost o ile jeszcze ponad rok temu to on starał się  o łaskę w postaci dania mu szansy bycia pierwszym trenerem, to dziś władze Legii muszą zabiegać o niego. Bowiem od wydoroślał pod każdym względem i nadal rośnie.

O tym, że wiedza o wygrywaniu jest nieoczywista.
Futbol polega mówiąc trywialnie na umiejętnym kopaniu piłki, a jego celem jest wygrywanie meczów z przeciwnikami na boisku. O tym kto jest lepszy przesądza wynik. Jak to przed 45 laty po meczu z Holendrami na pytanie, aby w dwóch słowach trener Górski skomentował występ drużyny, pan Kazimierz odrzekł „cztery jeden”. Jednak w powietrzu niejako wisi pytanie: a dlaczego jedni wygrywają, a drudzy przegrywają? Są to wbrew pozorom dwa różne pytania i różne muszą być odpowiedzi na nie, choć sprawa wydaje się być prosta. Wygrywa ten zespół, który strzelił więcej bramek od rywali, a przegrywa ten, który ich więcej stracił. Takie określenie różnicuje również nazywanie symboliczne samej gry jako ofensywnej, a więc nakierowanej na strzelanie bramek oraz na defensywną, nastawioną na ich nietracenie. Przed laty czynnikiem decydującym o grze i wyniku były przede wszystkim indywidualne umiejętności piłkarzy, zwłaszcza techniczne. Natomiast dziś  ogromnego znaczenia nabiera przygotowanie fizyczne, organizacja gry oraz utrwalone zachowania taktyczne. Dysponujemy również bogatym materiałem analitycznym w postaci różnych parametrów gry zapisanych w danych z oprogramowania komputerowego. Wiemy więc np. ile oddano strzałów, kto ile czasu posiadał piłkę, kto ile razy podawał, jak celnie, ile czasu był na połowie rywali, kto ile kilometrów przebiegł, z jaką szybkością, kto miał więcej podań, kto więcej odebrał, przejął piłkę itd. itp. Ilość parametrów rośnie i dla jednych stanowi podstawę wyciągania wniosków, które z kolei inni kwestionują. Inaczej mówiąc, dzieje się tak jak w każdym szalbierczym korzystaniu z danych statystycznych, że służą one nie do obiektywnego oznaczenia rzeczywistości, ale do uzasadnienia z góry powziętej tezy. Przy czym te tezy są zmienne  w czasie. Na przykład jeszcze 40 lat temu prawdą wręcz niepodważalną było stwierdzenie, że najważniejsze jest posiadanie piłki, bo skoro my ją mamy to przeciwnik jej nie ma. Podobnie dziś niepoważnie brzmią słowa, że drużynę buduje się od tyłu. Współcześnie w zasadzie nie odróżnia się na poziomie fachowych analiz gry tzw. ofensywnej od defensywnej. Bowiem nie ma tak, że jedni wyłącznie atakują, a inni się bronią. Gra charakteryzuje się naprzemiennością. Czynnikiem decydującym i przesądzającym o takim lub innym nastawieniu staje się ilość zawodników przed piłką i ich liczba  za piłką. Wynika to z dość prostej obserwacji, do której nie trzeba komputerów, a mianowicie, że piłka sama znajdując się w dowolnym miejscu na boisku nic nie znaczy. Do tego, aby ona coś znaczyła, czyli żeby grała przypisaną jej rolę, niezbędny jest zawodnik, który coś z nią zrobi. Dlatego w dzisiejszym futbolu, przy grze na skróconym polu , najważniejsze nie jest przesuwanie się do przodu poprzez samo podawanie piłek czyli wymiana piłek pomiędzy graczami, bo w zasadzie nie ma wolnego pola, ale jak najszybsze przemieszczanie się kilku zawodników z piłką pod bramkę rywali, a po jej stracie jak najszybszy powrót w rejon własnej bramki. To, że jest to już realna  współczesność, ale i przyszłość piłki dowodzą sukcesy trenera Kloppa z Liverpoolem. Decydującego znaczenia nabiera więc szybkość  indywidualna warunkująca tempo przemieszczania się po boisku, a także szybkość operowania piłką. Przed szkoleniowcami i fizjologami ten zmodernizowany obraz piłki stawia nowe wysokie  wymagania. Dla naszej drużyny to na razie są rozważania dość teoretyczne, bowiem na naszym podwórku od lat jesteśmy najlepsi, ale aby zaistnieć na arenie Europejskiej to musimy dobierać zawodników pod kątem efektywności gry w coraz  bardziej wymagającym otoczeniu.

O tym, że zawodnicy grają w systemie.
Ewolucja systemów gry w piłce nożnej właściwie sprowadzała się do ich rosnącej funkcjonalności, tak, aby jak największa liczba zawodników miała udział w trzech aspektach gry: destrukcji, konstrukcji i egzekucji. Zewnętrzny przejaw tej tendencji stanowiło systematyczne zmniejszanie ilości zawodników w formacjach ofensywnych na rzecz powiększania liczby graczy formacji obronnych od 1-1-8 do 4-2-3-1 i 5-3-2. System stosowany już w 1999 roku w Realu Madryt przez Johny’ego Toshacka polegający na utworzeniu z dwóch defensywnych pomocników w ustawieniu 4–4-2 oddzielnej formacji oraz wycofaniu do środkowej linii jednego napastnika, czyli ustawienie 4-2-3-1, dziś jest traktowany jako klasyczny. Jego zaletami jest elastyczność oraz fakt, że nie stawia zbyt wysokich wymagań odnośnie indywidualnych umiejętności i predyspozycji zawodników. Trener Vuković, poza ostatnimi dwoma meczami, w ten sposób ustawiał drużynę Legii. Był to przykład jego realizmu w rozumieniu prostej piłkarskiej zasady, którą odzwierciedla przysłowie, że „tak krawiec kraje, jak mu materii staje”. W niedawnej historii mieliśmy trenerów takich jak Jozak czy Klafurić, którzy uparcie grali systemami 4-3-3 i 5-3-2, nie mając właściwych wykonawców. Mądrość Vukovicia polegała nie tylko na wyborze sprawdzonego systemu, ale przede wszystkim na doborze odpowiednich wykonawców. Oczywiście nie obyło się bez pomyłek i błędów, ale trener nie brnął w nie z oślim uporem, lecz potrafił wyciągać konstruktywne wnioski. Dotyczy to praktycznie każdej formacji. Ale na szczególne podkreślenia zasługuje postawienie na Kante w ataku, umiejętnym wykorzystaniu Gwilii, Luquinhasa, Wszołka, Karbownika, na środku obrony Jędrzejczyka, a przede wszystkim  na odkurzeniu Antolicia. Legia bowiem nie tylko z tytułu aspiracji, ale i posiadanej siły gry oraz respektu rywali wobec niej, nie może grać defensywnie, a w ofensywie z kontrataku, nie może również grać tylko ofensywnie, bowiem zdolności konstruktywne i kreacyjne naszych zawodników są mocno ograniczone. Skazani jesteśmy, póki co, na grę zbalansowaną, co w ustawieniu 4-2-3-1 ma gwarantować zawodnik grający na pozycji defensywnego pomocnika posiadający inklinacje ofensywne. Takim zawodnikiem zapewniającym równowagę poczynań okazał się Antolić. Bardzo ciekawym i perspektywicznym nabytkiem jest Slisz. Charakterystyką przypomina Krychowiaka i ma podobne predyspozycje. W moim przekonaniu w nieodległej przyszłości będzie w stanie unieść ciężar gry jako jeden defensywny pomocnik co pozwoli na wprowadzenie drugiego systemu 4-1-4-1, który może okazać się bardziej efektywny w aktualnej sytuacji kadrowej, w której nie posiadamy obecnie wysokiej jakości ofensywnego pomocnika. Rozłożenie ciężaru rozegrania na dwóch graczy środka pola przy jednoczesnym jego zagęszczeniu może być remedium na poprawę efektywności gry ofensywnej. Trener Vuković jako człek wielce ambitny chciałby, aby Legia coś ugrała w rozgrywkach europejskich, lecz przy tych możliwościach kadrowych tylko wyjątkowe szczęście pozwoli na ich spełnienie. Stąd wołanie o wzmocnienia. Powiem otwarcie, że jestem sceptyczny, że takowe nastąpią. Bardziej obawiam się osłabienia drużyny, albowiem wielu zawodników w ostatnim czasie poczyniło niewątpliwe postępy i trudno będzie utrzymać takich graczy jak: Karbownik, Wieteska, Antolić, Luquinhas, Slisz czy nawet Kante. Paradoksalnie, ale obawa klubów, głównie zachodnich, przed nawrotem pandemii i zawieszeniem rozgrywek jest dla nas rzeczą aktualnie sprzyjającą. W ostatnich dwóch meczach Vuković słusznie dokonał niejako przeglądu legijnej młodzieży i niektórzy, jak Mosór, wypadli wielce obiecująco. Lecz generalnie to jeszcze nie jest ten materiał jaki jest potrzebny drużynie o wysokich aspiracjach.

O tym, że media kształtują odrealnioną  rzeczywistość.
Zamiarem moim było opisanie na przykładach bzdur i bredni jakimi raczeni są widzowie i czytelnicy mediów na szeroko rozumiany temat Legii. Ale tego było za dużo i stale tego barachła przybywa, więc od zbożnego zamysłu odstąpiłem. I nie chodzi w tym pejoratywnym określeniu barachła czy idiotyzmów o kwestionowanie tzw. niezależności pismactwa, ale o to, że jest to niezależność od chociażby szczątkowych myśli, nie mówiąc już o elementarnej rzetelności czy o zgodności z faktami. Nasze media, nie tylko, sportowe czy węziej piłkarskie, coraz bardziej stają się tym co opisał w kultowej książce „Kultura narcyzmu” Christopher Lasch. Mianowicie prawda zostaje zastąpiona tzw. wiarygodnością, a informacja propagandą. A celem nadrzędnym jest nie opis rzeczywistości, ale udziwniona sensacja, przypodobanie się publice i sprzyjanie jej niewybrednym gustom. Nawet jak pod naporem oczywistych faktów pismactwo napisze coś pozytywnego to zawsze obok „tak” pojawia się „ale” i tego „ale” jest tak dużo, że całkowicie przyćmiewa walor dobra. Mnie wręcz oburzyło, że po tym jak wiadomo było, że  Legia zdobyła tytuł, oprócz wzmianki o tym oczywistym fakcie, media (prasa, portale internetowe)  publikowały artykuły w niewybredny sposób podważające sukces np. „Legia jest złudzeniem optycznym”, „Która Legia jest prawdziwa”, „Kryzys w Legii trwa”. Podobnie w PS sukces Vukovicia usiłowano zdeprecjonować wywiadem z Praszelikiem, opatrzonym tytułem jakoby trener go skrzywdził, bo mu rzekomo nie dawał szans. I tu też nie chodzi o to, że zawodnik nie ma prawa do własnych odczuć, ale o zadanie mu elementarnego pytania: od kogo on był lepszy, czyli za kogo trener miał go wystawiać. Tak oto słowami małolata podważa się autorytet trenera, który odniósł niewątpliwy sukces. I ten trend wrzucania do beczki miodu łychy dziegciu ulega pogłębieniu. W minionym systemie krytyka polityczna, społeczna, gospodarcza była mocno reglamentowana, co nie dotyczyło sportu - więc telewizja i prasa krytykowały ponad wszelką miarę sport, sportowców, działaczy, trenerów, kluby itd.. Okazuje się, że stare powiedzenie głosi prawdę, iż „W polskim piekle nie potrzeba Lucyfera. Nikomu nie pozwolimy, aby wyrwał się z kotła z gorącą smołą”. Nagonki medialne, kształtowanie wiecznego niezadowolenia to jest jedna z wielkich słabości naszego życia sportowego, bowiem nastawia szeroko rozumianą opinię społeczną przeciwko sportowi ze wszystkimi tego negatywnymi konotacjami.

Na zakończenie podzielę się swoją myślą o tym, że sława i chwała to ogromna odpowiedzialność, a popularność to banał i pospolitość.